Δευτέρα 11 Δεκεμβρίου 2023

ΣΧΟΛΙΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΩΝ ΔΙΚΩΝ ΜΑΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ PISA

 



Θα χρησιμοποιήσω ένα από τα προβλήματα που τίθενται στο πρόγραμμα Pisa και από τον σχολιασμό του τρόπου της λύσης του, θεωρώ ότι θα διαφανεί η κύρια αιτία της αποτυχίας των Ελλήνων μαθητών στο μάθημα των Μαθηματικών.
Το πρόβλημα που δόθηκε παλιότερα στο πλαίσιο του προγράμματος pisa είναι το εξής: «Ένας Δήμαρχος θέλει να ηλεκτροφωτίσει ομοιόμορφα μια τριγωνική πλατεία. Πού θα τοποθετήσει έναν προβολέα προκειμένου να πετύχει ο σχεδιασμός του; Εξετάστε όλες τις δυνατές περιπτώσεις».
Όπως αντιλαμβάνεστε το πρόβλημα είναι της καθημερινής ζωής, δεν περιέχει μαθηματικά δεδομένα και για να λυθεί χρειάζεται να μαθηματικοποιηθεί. Για να γίνει αυτό απαιτείται άλλου είδους σκέψη, μια άλλη μέθοδο, η οποία δεν διδάσκεται στο σημερινό σχολείο και ονομάζεται «μαθηματική μοντελοποίηση». Η μαθηματική μοντελοποίηση είναι μια διαδικασία που χρησιμοποιεί τα μαθηματικά για να αναπαριστά, να αναλύει, να κάνει προβλέψεις και να επιλύει προβλήματα της καθημερινότητας. Απαιτεί δημιουργικότητα, αναλυτική σκέψη, καταιγισμό ιδεών και όχι απαραίτητα περίπλοκα μαθηματικά. Αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι το ΜΟΝΤΕΛΟ. Δίνω λοιπόν ένα παράδειγμα αυτής της μοντελοποίησης με τη λύση αυτού του προβλήματος.
Ο μαθητής πρέπει να αναρωτηθεί:
1. Την τριγωνική πλατεία μπορώ να την αναπαραστήσω με ένα τρίγωνο, τον προβολέα πώς θα τον αναπαραστήσω; (Απάντηση: με έναν κυκλικό δίσκο).
2. Τι θέλω να γίνει σύμφωνα με το πρόβλημα; (Απάντηση: ο κύκλος αυτού του δίσκου να περνά από όλες τις κορυφές του τριγώνου).
3. Επομένως, τι πρέπει να ψάξω να βρω; (Απάντηση: το κέντρο του περιγεγραμμένου στο τρίγωνο κύκλου).
4. Πόσες περιπτώσεις πρέπει να εξετάσω; (Απάντηση: Τρεις, όσα είναι τα είδη του τριγώνου ως προς τις γωνίες του, δηλ. οξυγώνιο, ορθογώνιο, αμβλυγώνιο).
Μετά από αυτές τις σκέψεις έχω μαθηματικοποιήσει το πρόβλημα ως εξής: Ποιο είναι το κέντρο του κύκλου, ο οποίος θα περνά από τις κορυφές του τριγώνου εξετάζοντας όλες τις δυνατές περιπτώσεις; Ή ποιος είναι ο γεωμετρικός τόπος των σημείων που ισαπέχουν από τις κορυφές ενός τριγώνου;
Στα σχολεία μας οι μαθητές εξετάζουν έτοιμα μαθηματικοποιημένα προβλήματα (σαν το τελευταίο που κατέληξα) παραλείποντας την «βάσανο» της αναλυτικής σκέψης που απαιτούν τα προβλήματα της καθημερινότητας.
Τελειώνοντας θέλω να επισημάνω ότι το νέο πρόγραμμα σπουδών, το οποίο θα υλοποιηθεί σύντομα (θέλω να πιστεύω) μέσα από το «πολλαπλό βιβλίο» θα εξετάσει τέτοια θέματα, όπως μοντελοποίηση, πιθανότητες, μοτίβα κ.λπ.

Δευτέρα 4 Δεκεμβρίου 2023

ΙΘΑΚΗ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΟΥ ΝΟΣΤΟΥ, ΤΗΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ



Όταν η Φύση δημιουργεί λιμάνια ασφαλή

και ο πίνακας χρωματίζεται με άσπρες πινελιές πάνω στο γαλάζιο,

θαυμάζεις την ικανότητα του Πολυμήχανου Οδυσσέα

που επέλεξε τόπους διαλεκτούς για το βασίλειό του,

την ΙΘΑΚΗ ΤΟΥ/ ΤΗΝ ΙΘΑΚΗ ΜΑΣ.

 

Πέμπτη 30 Νοεμβρίου 2023

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΤΙΜΗΤΙΚΟΥ ΤΟΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΩΤΗΡΗ ΒΑΡΝΑΒΑ

 Με εξαιρετική επιτυχία πραγματοποιήθηκε στις 29/11/2023, στο αμφιθέατρο του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου στην Πάτρα, η παρουσίαση του Τιμητικού Τόμου του Καθηγητή κ. Σωτήρη Βαρνάβα για τα 50 χρόνια προσφοράς του στην Ανωτάτη Εκπαίδευση και στην Γεωεπιστημονική Περιβαλλοντική έρευνα.

Είχα την τιμή να συγκαταλέγονται μεταξύ άλλων πέντε διακεκριμένων ομιλητών. Συγκεκριμένα: Του Καθηγητή και Προέδρου του ΕΑΠ κ. Ιωάννη Καλαβρουζιώτη,  και των Ομότιμων Καθηγητών των Παν/μίων Πατρών και ΕΚΠΑ: κ.κ.  Νικολάου Σκαρπέλη, Πέτρου Κουτσούκου, Μιχάλη Λεοτσινίδη και Μιχάλη Σκούλου.

Στο τέλος των ομιλιών τον λόγο πήρε ο τιμώμενος Καθηγητής κ. Σωτήρης Βαρνάβας.

Την εκδήλωση μπορείτε να την παρακολουθήσετε στο video:

https://www.youtube.com/watch?v=MeLLX5CJLC8 . Η ομιλία μου βρίσκεται στο χρονικό σημείο 1:19:31

 


Κυριακή 22 Οκτωβρίου 2023

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ

 Σωτήρη Π. Βαρνάβα, ποιητή, Καθηγητή Παν/μίου Πατρών

Δευτέρα 23/10/.2023 και ώρα 19:00

Σύνδεσμος παρακολούθησης:

https://diavlos.grnet.gr/room/1607?eventid=14938

 

ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ (από την ποιητική Συλλογή: "Σε ιδίωμα δέντρων"

Δυο δέντρα που ήμασταν κάποτε στο δάσος

το ίδιο νερό που πίναμε

οι ρίζες μας το ίδιο ζητούσαν

μια έξοδο διαφυγής στο φως

να αποφύγουμε στο χώμα μας το τέλμα.

Χειρόγραφα έπειτα που γίναμε

το φόρεμά σου ένα κεφάλαιο

διάλεξα ένα χρώμα να σου πηγαίνει

κι ένα περιθώριο στα χαρτιά μας ικανό

να χωρέσει τη σκιά της φυλλωσιάς σου.

Σελίδες τώρα σ’ ένα βιβλίο οι δυο μας δεμένοι

διακριτική βιβλιοδεσία

φύλλα από δέντρα οικεία

να πλαγιάζουμε πάνω σε ξύλο αγριόπαπιας

ή από άγνωστο δέντρο η βιβλιοθήκη

Να συνάδει η αρχειοθέτηση με την ιστορία μας.

Σωτήρης Π. Βαρνάβας

Πέμπτη 14 Σεπτεμβρίου 2023

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΤΑΞΗ


Το κάθε άτομο σκέφτεται και αντιλαμβάνεται τα πράγματα με τον δικό του τρόπο, έχει διαφορετικούς ρυθμούς στην πραγματοποίηση διαφόρων γνωστικών διαδικασιών και κατά συνέπεια έχει και διαφορετικό αποτέλεσμα στη μάθηση. Σύμφωνα με τις βασικές αρχές της Γνωστικής Ψυχολογίας, ο εκπαιδευτικός οφείλει να προσαρμόσει τη διδασκαλία του με βάση τις γνώσεις που κατέχουν οι μαθητές του, απαντώντας στη βασική απαίτηση της εποχής μας ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα στη γνώση.

Έτσι, τα τελευταία χρόνια αναζητήθηκε ένα άλλο μοντέλο διδασκαλίας, που ονομάστηκε διαφοροποιημένη διδασκαλία. Η διαφοροποιημένη διδασκαλία είναι το είδος εκείνο της διδασκαλίας που λαμβάνει σοβαρά υπόψη τη διαφορετικότητα των μαθητών. Ο εκπαιδευτικός με στοχευμένες δραστηριότητες διαβαθμισμένης δυσκολίας στοχεύει στη βελτίωση του μαθησιακού επιπέδου όλων των μαθητών εφαρμόζοντας συνεχώς τη διαμορφωτική αξιολόγηση, προκειμένου να βελτιώσει τις επιδόσεις των μαθητών του. Στόχος του είναι ο κάθε μαθητής εργαζόμενος ατομικά ή ομαδικά ή σε επίπεδο ολομέλειας της τάξης να αποκομίσει και να οικοδομήσει, στο τέλος της εκπαιδευτικής εργασίας, το μέγιστο μερίδιο της γνώσης σύμφωνα με τις ικανότητές του. Με δεδομένο αυτόν τον στόχο ο σημερινός εκπαιδευτικός ευρισκόμενος σε μία ανομοιογενή τάξη όχι μόνο από πλευράς ικανότητας και ετοιμότητας αλλά και από πλευράς ενδιαφερόντων και κουλτούρας, θα του είναι δύσκολο να διευθύνει την εργασία των μαθητών, να την αξιολογεί συνεχώς και να παρέχει συνεχείς ανατροφοδοτήσεις, προκειμένου όλοι οι μαθητές να αποκομίσουν το μερίδιο της γνώσης που τους αναλογεί.

Μια από τις λύσεις βοήθειας που εμφανίζονται στο πεδίο των αναζητήσεών του είναι οι νέες τεχνολογίες, που στην εποχή μας έχουν σημειώσει αισθητή πρόοδο, καθώς μπορούν να οπτικοποιήσουν έννοιες, να προσομοιώσουν καταστάσεις και μέσω της πρόσφατα εμφανιζόμενης Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) να συνθέσουν άπειρα ψηφιοποιημένα δεδομένα, να προτείνουν εξατομικευμένες λύσεις και να μεταφράσουν σε οποιαδήποτε γλώσσα γνώσεις, που με διαφορετικό τρόπο ήταν πολύ δύσκολο να προσεγγιστούν.

Ο Α. Δημητρίου, ομότιμος Καθηγητής Ψυχολογίας και πρόεδρος της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών  σε ένα πρόσφατο άρθρο του με τίτλο «Η έξυπνη τάξη στο έτος 2050» (Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 10/9/23, Νέες Εποχές, σελ. 6) θεωρεί ότι στην τάξη του 2050 («έξυπνη τάξη») οι δάσκαλοι θα πρέπει να αλλάξουν  ρόλο, αφού θα έχουν στη διάθεσή τους την ΤΝ. Συγκεκριμένα, τονίζει ότι: «οι δάσκαλοι θα πρέπει να καθοδηγούν την έξυπνη τάξη να αναζητά γνώσεις, να κρίνει λύσεις και κρίσεις και να συντονίζεται με την εξατομικευμένη αξιολόγηση και μάθηση». Σε άλλο σημείο του άρθρου του σημειώνει: «Στον νέο κόσμο της ΤΝ η γραφή και η ανάγνωση δεν θα είναι κυρίαρχες, γιατί οι ιδέες μεταφράζονται από το ένα συμβολικό σύστημα αυτόματα: η γραφή γίνεται προφορικός λόγος ή εικόνες και αντίστροφα και έτσι σοβαρά προβλήματα μάθησης, όπως η δυσλεξία, δεν θα παρεμβαίνουν στη μάθηση».

Δεν παραγνωρίζουμε ότι θα συμβούν τέτοιες εξελίξεις, γιατί κοινωνικές, οικονομικές και τεχνολογικές αλλαγές έφεραν πάντα αλλαγές στην εκπαίδευση. Η άποψη αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι ένας από τους τομείς που θα εφαρμοστεί προνομιακά η τεχνητή νοημοσύνη είναι η εκπαίδευση. Συγκεκριμένα οι τομείς αυτοί μπορεί να είναι «από την επεξεργασία της γλώσσας έως την αυτοματοποίηση της έρευνας και από την εξατομίκευση της διδασκαλίας έως την ταχύτητα της παρεχόμενης γνώσης. Η ΤΝ θα φέρει μια μείζονα αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο μαθαίνουμε, διδάσκουμε και επικοινωνούμε» (Κ. Κωστίου &  Γ. Παπαθεοδώρου, 2023, Στοχαστικοί παπαγάλοι, @UP περιοδική έκδοση Παν/μίου Πατρών, τ. 13, σ. 5).

Από τα παραπάνω φαίνεται ότι αυτές οι εξελίξεις των νέων τεχνολογιών και της ΤΝ έρχονται να βελτιώσουν σε σημαντικό βαθμό τη διαφοροποιημένη διδασκαλία στη σχολική τάξη και να βοηθήσουν τον δάσκαλο να επιλέγει εναλλακτικές και διαβαθμισμένες δραστηριότητες, να τις αξιολογεί άμεσα με στόχο πάντοτε  οι μαθητές να αποκτούν το μέγιστο μερίδιο της γνώσης σύμφωνα με τις ικανότητές τους.

Το ερώτημα όμως που τίθεται είναι: Επιφυλάξεις δεν υπάρχουν γι’ αυτήν την ταχεία υιοθέτηση ψηφιακών εργαλείων μάθησης καθώς και την επέκτασή τους σε τομείς που μπορεί να υπάρξει απώλεια ανθρώπινης ικανότητας, όπως στον τομέα της ανάγνωσης, της γραφής, της ανάπτυξης της κριτικής και δημιουργικής σκέψης των μαθητών;  

Ασφαλώς και υπάρχουν. Ήδη η Unesco σε έκθεσή της τον περασμένο Αύγουστο απηύθυνε επείγουσα έκκληση στις χώρες για την κατάλληλη χρήση της τεχνολογίας στην εκπαίδευση προειδοποιώντας ότι η τεχνολογία θα πρέπει να εφαρμόζεται με τρόπο που να μην αντικαθιστά ποτέ την προσωπική διδασκαλία υπό την καθοδήγηση του δασκάλου και να υποστηρίζει τον κοινό στόχο της ποιοτικής εκπαίδευσης για όλους» (https://typos-i.gr/article/soyhdia-epistrofh-sthn-entyph-grafh-kai-anagnwsh, Σουηδία: Επιστροφή στην έντυπη γραφή και ανάγνωση», 11/9/23).

Η προτροπή αυτή της Unesco βασίζεται και στα αποτελέσματα πρόσφατών επιστημονικών ερευνών που υποστηρίζουν ότι π.χ «κατά τη διάρκεια της γραφής με το χέρι ενεργοποιούνται στον εγκέφαλο νευρωνικά κυκλώματα, τα οποία παραμένουν αδρανή κατά τη διάρκεια της πληκτρολόγησης». Επίσης, με την ανάπτυξη της ΤΝ υπάρχουν ερευνητές που υποστηρίζουν ότι υπάρχει κίνδυνος οι αλγόριθμοι να αντικαταστήσουν την κριτική και δημιουργική σκέψη και η ανάγνωση θα περιοριστεί μόνο από τις οθόνες των ΗΥ,  εγκαταλείποντας σταδιακά την ανάγνωση των τυπωμένων κειμένων» (Δ. Γαλάνης, Σήμα κινδύνου για το «σβήσιμο» της γραφής, Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 10/9/23, σ. Α35).

Από τα παραπάνω τεκμαίρεται ότι η εκπαίδευση δεν μπορεί να αντισταθεί στην εξέλιξη των νέων τεχνολογιών και της ΤΝ, εξέλιξη που θα βοηθήσει τον δάσκαλο να αναβαθμίσει τη διδασκαλία του, όμως σε καμία περίπτωση δεν θα μπορέσει να τον αντικαταστήσει η μηχανή στον ρόλο του ως καθοδηγητή, εμψυχωτή και παιδαγωγό.   

                                                                    Γιάννης Δ. Καραντζής

Πέμπτη 7 Σεπτεμβρίου 2023

ΟΙ ΠΑΛΙΟΙ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ


Ο φίλος μου, ο Φώτης, υπηρετούσε για πρώτη φορά ως αναπληρωτής δάσκαλος σ’ ένα δημοτικό σχολείο με επτά (7) μαθητές. Φιλότιμος και δημιουργικός όπως ήταν, άρχισε να διαφοροποιεί τη διδασκαλία του, προκειμένου να συμμετέχουν όλοι οι μαθητές στην εκπαιδευτική διαδικασία με στόχο να εισπράξει ο καθένας τη γνώση που του επιτρέπουν οι πνευματικές του δυνάμεις, ενώ παράλληλα άρχισε να οργανώνει το αρχείο του σχολείου σε επιμέρους φακέλους καθώς όλα τα έγγραφα ήταν ατάκτως ερριμμένα.
Μετά από λίγες ημέρες στο σχολείο ήρθε ο επιθεωρητής. Μπήκε στην αίθουσα με ένα βλοσυρό και απαξιωτικό ύφος και αμέσως εξέφρασε την απορία του:
Επιθεωρητής: Πού είναι οι άλλοι μαθητές;
Δάσκαλος: κ. Επιθεωρητά, επτά (7) όλοι κι όλοι είναι οι μαθητές.
Επιθεωρητής: Δεν τους αραιώνεις λίγο για να φαίνονται περισσότεροι;
Δάσκαλος: κ. Επιθεωρητά, εδώ κάνει κρύο και το σχολείο δεν διαθέτει θέρμανση. Μειώνουμε με αυτό τον τρόπο την έκταση της αίθουσας ...
Στη συνέχεια άρχισε να κοιτάει τα τετράδια των μαθητών και σε κάποια στιγμή λέει στον δάσκαλο: «Αυτός ο μαθητής σου δεν ξέρει να γράψει το επιτόκιο 8,5%». Ο δάσκαλος κοιτάζει την εκφώνηση του προβλήματος και του απαντά: «κ. Επιθεωρητά το πρόβλημα λέει ότι το επιτόκιο δεν είναι 8,5% αλλά 8,25%, όπως ακριβώς το έγραψε ο μαθητής». Ο Επιθεωρητής μαζεύτηκε προς στιγμής.
Πήγε στη συνέχεια στο γραφείο και αφού έριξε μια ματιά στο αρχείο απευθύνθηκε στον δάσκαλο και του είπε: «Τι κάθεσαι και φτιάχνεις το αρχείο του σχολείου, του χρόνου δεν θα υπάρχει το σχολείο αυτό, θα το συγχωνεύσω.
Κάποια στιγμή ήρθε το ταξί και τον πήρε. Ο δάσκαλος μπήκε σκυφτός και στεναχωρημένος στην αίθουσα να συνεχίσει το μάθημα χωρίς να έχει ακούσει ένα θετικό σχόλιο από τον προϊστάμενό του. Το απόγευμα συναντηθήκαμε στην πλατεία του διπλανού μεγάλου χωριού και μου περιέγραψε απογοητευμένος την αλαζονική και απαξιωτική συμπεριφορά του επιθεωρητή.
Γνωρίζοντας όμως τις ικανότητες του φίλου μου, του είπα: «Έχεις δίκιο, φίλε μου, να είσαι απογοητευμένος, όμως πιστεύω ότι οι ικανότητές σου γρήγορα θα φανούν. Ο ήλιος στο τέλος λάμπει διώχνοντας τα σύννεφα που προσπαθούν να τον κρύψουν».
Δικαιώθηκα, γιατί μετά από κάποια χρόνια ο φίλος μου κοσμούσε με την παρουσία του τις ανώτερες θέσεις στην εκπαίδευση.