Η οργάνωση των γνώσεων στη μνήμη

Λέγεται ότι κάθε πέντε λεπτά στον κόσμο κυκλοφορεί ένα βιβλίο και κάθε πέντε χρόνια η γνώση απαξιώνεται. Και το ερώτημα που τίθεται είναι:

Πώς η πληθώρα αυτή των πληροφοριών μπορεί να συγκρατηθεί από τους μαθητές μέσα σε ένα περιορισμένο χρονικά ωρολόγιο πρόγραμμα μαθημάτων;

Επομένως, βασικός στόχος του σχολείου είναι να καταστήσει τους μαθητές ικανούς να «μάθουν πώς να μαθαίνουν» και έτσι να έχουν ως εφόδιο για τη ζωή τους την αυτομόρφωση.

Αναζητώντας όμως τον τρόπο που ο εκπαιδευτικός θα βοηθήσει τους μαθητές του να αφομοιώσουν όλο και περισσότερο γνωστικό υλικό, θα λέγαμε ότι το μυστικό κρύβεται στο πώς αυτοί θα οργανώνουν τις γνώσεις τους στη μακροπρόθεσμη μνήμη. Ένας τρόπος γι’ αυτόν τον σκοπό είναι η ένταξη των γνώσεών τους (έννοιες) σε γενικότερες κατηγορίες εννοιών, δηλαδή σε ευρύτερα γνωστικά σχήματα. Κάποια παραδείγματα:

    1.  Παλαιότερα στο μάθημα της Φυσικής Ιστορίας οι μαθητές μάθαιναν ξεχωριστά για όλα τα έμβια όντα (φυτά και ζώα) του σπιτιού, του δάσους, της θάλασσας, της ζούγκλας κτλ. Αυτός ο κατακερματισμός των γνώσεων είχε ως αποτέλεσμα να συγκεντρώνεται στη μνήμη των μαθητών ένας τεράστιος όγκος πληροφοριών (πλήθος επαναλήψεων και περιττών πολλές φορές). Σύμφωνα με το νέο πρόγραμμα σπουδών η διδακτική ύλη οργανώνεται σε γενικότερες κατηγορίες. Ο μαθητής μαθαίνει τα κύρια χαρακτηριστικά των πτηνών, των θηλαστικών, των ψαριών κτλ. και έτσι αποκτά (ταυτόχρονα) μια ευρύτερη γνώση για πολλά έμβια όντα με κοινά χαρακτηριστικά (πολλαπλασιασμός, ανατομία σώματος, ικανότητες ανεύρεση τροφής κτλ.) και μπορεί ανά πάσα στιγμή να εμπλουτίσει το γνωστικό του υπόβαθρο (αν θέλει) και με άλλες πληροφορίες,  αφού θα γνωρίζει πού και πώς θα τις αναζητήσει. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τη Γεωγραφία (όπως τονίστηκε στην προηγούμενη ανάρτησή μας). Μαθαίνοντας π.χ. ο μαθητής για τις κλιματολογικές ζώνες της Γης, είναι σε θέση και το κλίμα ενός ιδιαίτερου τόπου να γνωρίζει και τα προϊόντα, τις ασχολίες των κατοίκων και τα έμβια όντα αυτού του τόπου να εικάσει.    
  2. Κατανοώντας ο μαθητής ότι οι ακέραιοι, δεκαδικοί, κλασματικοί και συμμιγείς αριθμοί ανήκουν στην ευρύτερη κατηγορία των ρητών αριθμών, μπορεί να τους χειριστεί με μεγαλύτερη ευχέρεια στην εκτέλεση των διαφόρων πράξεων, αφού όλοι αυτοί μετατρέπονται σε δεκαδικούς αριθμούς π.χ.  5=5,0 – 4/5 = 0,8 – 3 μέτρα και 4 εκατοστά = 3,04 μέτρα κ.ο.κ. 
   3. Το τετράγωνο, ο ρόμβος, το τρίγωνο, το τραπέζιο ανήκουν στην κατηγορία «παραλληλόγραμμα» (το τρίγωνο είναι το μισό του παραλληλογράμμου γι’ αυτό το εντάσσω σε αυτή την κατηγορία και το τραπέζιο μετατρέπεται καταλλήλως σε παραλληλόγραμμο). Έτσι για όλα αυτά χρησιμοποιείται ένας και μόνος τύπος στον υπολογισμό των εμβαδών τους (βάση Χ ύψος). Φυσικά, ο μαθητής σε κάθε ένα από αυτά τα σχήματα πρέπει να προσδιορίσει ποια είναι η βάση και ποιο το ύψος.