H αυτο-αξιολόγηση του μαθητή

Στην παραπάνω φωτογραφία, της κορυφαίας φωτογράφου Βούλας Παπαϊωάννου, μία ομάδα παιδιών «παίζουν με τον καθρέφτη» στο προαύλιο του σχολείου τους. 

Ο καθρέφτης διατηρεί μία σημειολογία στους τομείς της Φιλοσοφίας, της Ψυχολογίας, της Λαογραφίας, της Μυθολογίας κτλ. Στην προκειμένη περίπτωση επιλέγουμε αυτήν που σχετίζεται με την αυτογνωσία και ειδικότερα με την αυτο-αξιολόγηση του μαθητή, μια έννοια που τον τελευταίο καιρό αποτελεί στόχο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. 

Πρωταρχικό μέλημα του σημερινού σχολείου δεν είναι να προσφέρει στους μαθητές μόνο γνώσεις, αλλά και να τους καλλιεργήσει δεξιότητες, που θα τους βοηθήσουν, εποικοδομητικά, να επεξεργαστούν σε βάθος τις διάφορες πληροφορίες, να τις συσχετίσουν με τις προϋπάρχουσες γνώσεις τους, να διακρίνουν τι γνωρίζουν και τι όχι (αυτο-αξιολόγηση), με στόχο τη βελτίωσή τους και γενικότερα την αυτό-ρύθμιση της συμπεριφοράς τους. 

Η αυτο-αξιολόγηση είναι μια συστηματική και αντικειμενική μορφή «αυτογνωσίας» του ατόμου για τις διάφορες καθημερινές δράσεις του. Όμως, αυτή η ικανότητα-δεξιότητα προϋποθέτει ωριμότητα εκ μέρους του ατόμου (και στην περίπτωσή μας του μαθητή) και συνειδητοποίηση του τρόπου που σκέφτεται και ενεργεί, δηλαδή προϋποθέτει μεταγνωστική δεξιότητα, την οποία το σύγχρονο σχολείο οφείλει να καλλιεργεί στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Για την καλύτερη κατανόηση της συγκεκριμένης δεξιότητας, που πρέπει να αποτελεί στόχο της μάθησης, είναι απαραίτητο να διευκρινιστεί ο όρος «μεταγνωστική» δεξιότητα, «μεταγνώση». Με τον όρο, λοιπόν, μεταγνώση εννοούμε την ενημερότητα που διαθέτει το άτομο να παρεμβαίνει, παρακολουθεί, διορθώνει (ρυθμίζει) και συντονίζει τις γνωστικές λειτουργίες του, προκειμένου να επιτύχει τον στόχο που έχει θέσει. Δηλαδή, αφού το άτομο αποκτήσει κάποιες εμπειρίες, ιδέες και γνώσεις, επεξεργάζεται σε ένα δεύτερο επίπεδο όλα αυτά και παράγει νέες γνώσεις και αυτο-ρυθμίζει τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του.

Με βάση αυτό το σύντομο θεωρητικό πλαίσιο ο εκπαιδευτικός πρέπει να καλλιεργεί σε καθημερινή βάση τις μεταγνωστικές δεξιότητες με κατάλληλες δραστηριότητες που παρωθούν το μαθητή να διορθώσει μόνος του τα λάθη του, να εκθέσει τα βήματα της σκέψης του, να αιτιολογήσει τις αποφάσεις του, να προτείνει παραδείγματα, να εφαρμόσει τις γνώσεις που απέκτησε σε άλλες καταστάσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας, να οργανώσει και να καταγράψει τις καθημερινές εργασίες του, να ελέγξει ένα κείμενό του αν ακολουθεί κάποιους βασικούς γραμματικούς, μορφολογικούς και συντακτικούς κανόνες κτλ.